Malo ozbiljna tema.
Belovode neolitsko naselje u Velikom Laolu

Neolitsko naselje "Belovode" nalazi se 2 km zapadno od sela Veliko Laole, na tromedji ovog sela i sela Tabanovca i Krvija.Smešteno je na desnoj obali rečice Busur, koja izvire u podnožju planine Beljanice, ulivajući se u Mlavu 6 km nizvodno. Nalazište je smešteno na rtu koji se spušta sa Beljanice i uklinjen je izmedju Mlave i Busura. Sam jezičak predstavlja geološku tvorevinu nastalu povlačenjem Panonskog mora, sa tipično morsko-jezerskim sedimentima na celom njegovom prostoru.Najviši vrh ovog rta nalazi se sa zapadne strane današnjeg sela i predstavlja tipičan koralni greben dug oko 5 km i širok oko 1 km. Njegova nadmorska visina je preko 200 m, sa najvišom kotom Brestine 216.9 m.

Vinčansko naselje zauzima prostor dimenzija 1000 x 800 m, na nadmorskoj visini 160 i 190 m.Ono dominira nad močvarnom dolinom reke Busur, čija je nadmorka visina pored naselja 148 - 145 m. Širina rečne doline je oko 200 m, što znači da je naselje Belovode prirodno bilo zaštićeno od polava i za vreme najviših vodostaja ove reke. Reka Mlava se nalazi 4 km zapadno od naselja. Njena nadmorska visina je znatno niža i iznosi 140 - 139 m.

Potes Belovode predstavlja jedan od najplodnijih delova atara Velikog Laola. pored plodnosti tla, uslovljene verovatno i praistoriskim antropogenim faktorima, odlikuje i porozno, vodopropustivo zemljište, koje dozvoljava laku obradu, neposredno posle velikih kiša .Na prostoru oko izvora Velika i Mala Belovoda nalazili su se salaši Mijatovića i Milovanovića (Milojkani) iz Velikog Laola.Oni su danas napušteni.

Vinčansko naselje Belovode otkrio je 1954. god saradnik Narodnog muzeja u Požarevcu, Nikola Krstić, koji je dao prve podatke o lokalitetu sa kog je prikupio nekoliko desetina arheoloških predmeta. Šezdesetih godina učenici osnovne škole u Velikom Laolu poklanjaju muzeju u Požarevcu celu zbirku arheoloskih predmeta sa ovog nalazišta. U proleće 1987. god D.Jacanović obilazi ovaj lokalitet, preliminarno ga istražuje i rezultate publikuje u monografiji The Neolithic of Serbia, Archeological Research 1948-1988, Belgrade, 1988, pod naslovom Neolithic Sintes in the Danubian Region from the Mouth of the Velika Morava to Golubac.

Narodni muzej u Požarevcu i Narodni muzej u Beogradu od 1994.godine vrše arheološka istraživanja ovog lokaliteta. Dosadašnji rezultati dobijeni kako površinskom prospekcijom, tako i sondažnim iskopavanjem osam sondi povrsine 200 m2, dali su citav niz veoma značajnih podataka.

1. Naselje Belovode formirano je početkom vinčanske civilizacije (Vinca- Tordos i po m.Garasaninu, oko 5500. godine pre naše ere) i trajalo je sve do kraja njene Gradačke faze, kada je nastradalo u požaru oko 4000.godine pre naše ere. Na prostoru južnog sektora pronadjeni su tragovi kratkotrajnog naselja kostolačke kulture mladjeg neolita.

2. Pored uobičajne vinčanske ekonomike, bazirane na zemljoradnji i stočarstvu, prikupljeno je više stotina arheometalurških uzoraka (malahit, azurit, bakar), koji ukazuju na jaku metaluršku komponentu vičanske civilizacije.Metalurška delatnost je potvrdjena od najranije faze formiranja ovog naselja.Uporedjujući podatke sa Belovoda, sa rezultatima istraživanja drugih vinčanskih naselja, zaključeno je da vinčanska civilizacija poznaje metalurgiju bakra od samog svog nastajanja.O tome, izmedju ostalog, svedoči nalaz kamenog rudarskog bata, keramičkog kalupa za bakarno dleto, koji su nadjeni na samom naselju. Oko 3.5 km jugoistočno od Belovoda, na lokalitetima Oborište i Plandište, nadjene su dve krstaste bakarne sekire.

Na lokalitetu "Faca Bjelji"- Belo Lice, otkriveno je na samom kraju 2000. godine praistoriski i antički rudnik malahita i azurita, koji je dolinom reke Reškovice povezan sa naseljem Belovode. Preliminarna arheološka istraživanja, obavljena tokom 2001 godine potvrdila su rudarske radove na ovom prostoru. Očekuju se nalazi koji ce dokazati eksploataciju ovog rudnika i u vreme kada je naselje Belovode živelo.

Nešto bliže, oko 10 km južno, nalazi se Braničevsko Ždrelo (Gornjačka klisura),gde reka Mlava izlazi iz homoljskog planinskog masiva u pitomu oblast Mlavu.Ždrelo Braničevsko je veoma bogato kvalitetnim mineralnim sirovinama, kako u njihovim primarnim ležištima, tako i u sekundarnim rečnim nanosima.

Oko 1.5 km južno od sela Veliko Laole, na lokalitetu Belo brdo, nalazi se majdan gradjevinskog kamena sedimentnog marinskog porekla, koji je tu do skoro eksploatisan. Kamen je meke strukture, beložute boje i sadrži veliki broj fosilizovanih morskih pužića. Ovakav lomljen kamen, razlicite granulacije, nalažen je u svim slojevima Belovoda.Posebno je važno da je ista vrsta morskih pužića konstantovana u zidovima plićih keramičkih posuda, grube fakture i porozne strukture. Nedvosmisleno je kamen sa Belog brda vadjen još u vreme vinčanske civilizacije i izmedju ostalog korišten za izradu posebne vrste grnčarije. Dalje analize pokazaće kakva je bila namena i funkcija ovih posuda.

Jugozapadno od Belog brda nadovezuju se lokaliteti Oborište i Plandište, na kojima su pronadjene bakarne krstaste sekire kao sigurna potvrda rane metalurgije bakra na ovom prostoru.

U ataru sela Oreškovica, 6 km zapadno od Belovoda registrovana su četiri velika vinčanska naselja: Zbegovište, Selište, Lipe Čibukovica. Sa njh je prikupljen brojan površinski arheološki materijal koji indicira život tokom mladjih faza vinčanske civilizacije.

Oko 10 km zapadno od Belovoda nalazi se lokalitet Konjušica u Viteževu, prostrano naselje koje dominira moravskom dolinom.

Oko 7 km severno od Belovoda je veliko vinčansko naselje "Pazarište" u selu Pankovu.

Ovi lokaliteti čine jedinstvenu zonu naselja vinčanske civilizacije, lociranih na peripanonskom obodu, na granici Panonske nizije i balkansko-karpatskog venca, odnosno njegovog metalogenetskog luka.

Dalja arheološka istraživanja vinčanske civilizacije na potesu Belovode usmeriće se u dva pravca: sistematsko iskopavanje u cilju dobijanja stratigrafskih podataka i definisanja arheometalurške komponente vinčanske civilizacije; sistematsko iskopavanje rudnika malahita i azurita "Faca Bjelji" rekognosciranje indikatifnih arheometalurskih zona, sa ciljem otkrivanja primarnih zona arheometalurške delatnosti i multidisciplinarna analiza svih prikuplenih podataka i gradje u cilju sveobuhvatnog sagledavanja ovog problema.

Na slikama možete videti skice nekih od nadjenih predmeta sa potesa Belovode.

Meeldib! 2